Cmentarz Obrońców Lwowa
Będąc z wizytą we Lwowie tym pięknym, aczkolwiek zatłoczonym mieście, obowiązkowym punktem wizyty jest Cmentarz Obrońców Lwowa, potocznie również zwany Cmentarzem Orląt Lwowskich. Jest to wydzielona część Cmentarza Łyczakowskiego i zajmuje stoki wzgórz od strony Pohulanki. Cmentarz Obrońców Lwowa, obok Monte Cassino, jest najważniejszym miejscem pochówku Polskich wojskowych za granicami państwa.
Sam Cmentarz Łyczakowski jest obiektem wartym odwiedzenia. Największa nekropolia Lwowa zajmuje ponad 40 ha powierzchni, a pochowani zostali na niej również zasłużeni Polacy, np. Maria Konopnicka. Piękne nagrobki otoczone wspaniałą naturą oraz atmosfera spokoju zachęcają do spaceru oraz chwili przemyśleń.
Cmentarz obrońców Lwowa powstał w 1924 roku. Zdecydowana większość znajdujących się na nim mogił to uczestnicy bitwy o Lwów i Małopolskę Wschodnią, która odbyła się w latach 1918-1920. Ta wojskowa nekropolia często jest też nazywana Cmentarzem Orląt Lwowskich. Główną przyczyną takiego nazewnictwa jest fakt, że we wspomnianej bitwie brali również udział uczniowie szkół średnich, studenci i inteligencja. Dlaczego?
Dowództwo wojsk austriackich, sprawujące władze na terenie Lwowa, sprzyjało dążeniom kół ukraińskich do przejęcia władzy w mieście. Głównie dlatego w październiku 1918 roku we Lwowie stacjonowało kilka tysięcy żołnierzy ukraińskich, przy jednoczesnym braku polskich wojskowych, którzy walczyli na frontach odległych od Lwowa jak Włochy czy Serbia. Na początku października ukraińska reprezentacja parlamentarna postanowiła zwołać radę mężów zaufania. 19 października 1918 na zjeździe we Lwowie została utworzona Ukraińska Rada Narodowa, która przyjęła rezolucję o utworzeniu państwa ukraińskiego.
Polacy nie pozostali obojętni na sytuację, która miała miejsce we Lwowie. W Krakowie zwołana została Polska Komisja Likwidacyjna, która miała pojechać do Lwowa i przejąć władzę nad całą Galicją. Wiadomość ta przyspieszyła działania Ukraińców, którzy 1 listopada opanowali najważniejsze gmachy urzędowe miasta.
W walkach we Lwowie po polskiej stronie do 22 listopada 1918 uczestniczyło z bronią w ręku lub w służbach pomocniczych 6022 osób. 1374 z pośród nich było uczniami szkół powszechnych i średnich oraz studentami. Osób, które nie przekroczyły 25 roku życia było w tej bitwie 2640. Zginęło lub zmarło od ran 439 żołnierzy i członków wojskowej służby sanitarnej, w tym 12 kobiet. 196 osobami poległymi w tej bitwie były właśnie Orlęta Lwowskie, a wśród nich 120 było uczniami. Z ówczesnych Obrońców Lwowa jeden miał zaledwie 9 lat, siedmiu po 10.
Najważniejszymi obiektami na Cmentarzu Obrońców Lwowa są stojąca na wzniesieniu Kaplica, katakumby w budynku poniżej oraz Pomnik Chwały.
Kaplica stojąca w najwyższym punkcie Cmentarza Orląt Lwowskich była pierwotnie drewniana. Wybudowana w latach 1922-1924 budowla na kształt rotundy, a jej drzwi zdobią piękne witraże. W środku można wpisać się do pamiątkowej Księgi Gości.
Katakumby, które umieszczone są w budynku poniżej kryją groby 72 poległych bohaterów. Są to mężczyźni i kobiety poległe w pierwszych dniach bitwy, różnego wieku, różnych stanów, rodzajów broni, odcinków obrony Lwowa, dzielnic Polski i odsieczy.
Monumentalny Pomnik Chwały pierwotnie miał kształt wielkiej, łukowej gloriety składającej się z 12 kolumn. Niestety w 1971 została ona zniszczona przez czołgi sowieckie. Pozostałości, czyli trzy wielkie pylony zostały odrestaurowane i stoją do dziś. Na środkowym, który ma kształt bramy, wyryto łaciński napis „Mortui sunt ut liberi vivamus” (Polegli, abyśmy żyli wolni). Dodatkowo po obu jego stronach stoją dwa kamienne lwy strzegące wejścia i trzymające tarcze z napisem „Zawsze wierny/Tobie Polsko”. Niestety od 2015 roku zakryte są płytami ze sklejki – jest to efekt konfliktu na linii polsko-ukraińskiej co do legalności i konsekwencji ich postawienia.
Dwa pozostałe pylony posiadają wyryte miejsca w jakich polegli polscy żołnierze, na jednym z czasów obrony Lwowa, a na drugim te odbywające się na terenie Małopolski Wschodniej.
Dodatkowo na placu, gdzie znajduje się Pomnik Chwały umieszczona została Mogiła Pięciu Nieznanych z Persenkówki. Pod nią pochowanych zostało pięciu nieznanych żołnierzy, który w obronie Lwowa zginęli na Persenkówce, a napis na niej głosi: „Nieznanym bohaterom, poległym w obronie Lwowa i Ziem Południowo-Wschodnich”.
Warto zaznaczyć, że na Cmentarzu Obrońców Lwowa istnieje również Pomnik Lotników Amerykańskich oraz Pomnik Francuzów, a także inne groby zbiorowe.
